Tóm tắt: Trên cơ sở tư liệu chính sử như Phủ biên tạp lục, Gia Định thành thông chí, Đại Nam thực lục, cùng các tài liệu nghiên cứu thứ cấp, bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử, phương pháp logic, phương pháp so sánh để chỉ ra đặc trưng linh hoạt của chính sách thuế ở Nam Bộ thế kỷ XVII-XVIII dưới thời các chúa Nguyễn. Trên cơ sở đó góp phần làm rõ vai trò của thuế khóa trong quá trình khai phá, ổn định và phát triển vùng Nam Bộ thời kỳ này.
Nguồn: Tạp chí Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh - Số e4(334)2025
Tác giả: NGUYỄN THỊ HẢI
Tóm tắt: Bài viết trình bày những phát hiện khảo cổ học mới tại hai di tích mộ táng Giồng Lớn (Long Sơn) và Gò Đất Nại (Đất Đỏ), thuộc khu vực ven biển tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Thông qua các đợt khai quật trong giai đoạn 2023-2024, các nhà nghiên cứu đã làm rõ cấu trúc địa tầng, táng thức và loại hình hiện vật tại hai di tích. Mộ huyệt đất và mộ nồi - vò là các hình thức mai táng chủ đạo, hiện vật tùy táng phong phú gồm đồ gốm, công cụ sắt, trang sức thủy tinh và đá quý. Đặc biệt, sự hiện diện của các hạt chuỗi Indo-Pacific và đá quý, garnet cho thấy mối liên kết thương mại - văn hóa rộng khắp khu vực Đông Nam Á thời sơ sử. Qua những phát hiện mới có thể thấy Giồng Lớn và Gò Đất Nại là các điểm nút quan trọng trong tuyến phát triển văn hóa từ tiền sử đến tiền Óc Eo, đóng vai trò như các “tiền cảng thị”, phản ánh quá trình chuyển hóa xã hội - kinh tế - văn hóa trong tiến trình hình thành các nhà nước sơ kỳ ở Nam Bộ.
Nguồn: Tạp chí Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh - Số e4(334)2025
Tác giả: ĐẶNG NGỌC KÍNH
Tóm tắt: Kết quả khảo sát thực địa tại các xã Khánh Bình, Nhơn Hội, Vĩnh Hậu và Châu Phong tỉnh An Giang (cũ) cho thấy, người Chăm Islam đang có xu hướng tái cấu trúc các nghi lễ vòng đời theo định hướng tôn giáo. Quá trình này thể hiện qua việc loại bỏ dần các yếu tố dân gian từng đan xen trong nghi lễ, đồng thời củng cố mạnh mẽ các yếu tố tôn giáo theo giáo lý Islam. Việc tái cấu trúc này không chỉ cho thấy ý thức bảo tồn văn hóa nghi lễ trong cộng đồng Chăm, mà còn phản ánh chiến lược văn hóa, tôn giáo nhằm định vị bản sắc dân tộc trong dòng chảy hội nhập và biến đổi xã hội hiện nay.
Nguồn: Tạp chí Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh - Số e4(334)2025
Tác giả: NGÔ THỊ PHƯƠNG LAN - NGUYỄN THANH TUẤN